Denkend aan Holland...

28 juli 2018 - Gropello Cairoli, Italië

Al pelgrimerend sinds 20 mei vanuit Canterbury op mijn voetreis naar Rome moet ik vandaag denken aan Holland. In de eerste plaats omdat we de laatste dagen hier in de Po-vlakte door een landschap lopen dat er af en toe typisch Hollands uitziet, vlak, dijkjes, veel watergangen, af en toe populierenbosjes en paden die zeer vertrouwd zijn als je gewend bent in Holland of Zeeland te wandelen. Maar er is ook een andere aanleiding. Via de NOS-app lees ik berichten over een langdurige hittegolf in Nederland, en de gevolgen die dat heeft. Mijn dochter vertelde telefonisch over een treinreis met vele hindernissen door noodweer, over een enorme klap in Rotterdam met dodelijke gevolgen. Mensen lijden schade door noodweer, en weten niet op wie ze die kunnen verhalen. Gemeenten lijken, zo wordt gezegd, onvoldoende voorbereid op klimaatverandering. Het K-woord is gevallen. Dat woord gebruikte ik ook in mijn blog van gisteren, toen ik het had over de aanwezigheid van de ibis hier op de rijstvelden van de Po-vlakte, en me hardop afvroeg of dat met klimaatverandering heeft te maken.

Ook wij hebben tijdens onze tocht veel warme dagen meegemaakt, en volgens onze weerapp moeten we de komende week nog rekening houden met temperaturen van 35 a 36 graden. Dat hadden we ingecalculeerd. Thuisblijvers hebben ons wel gevraagd waarom we juist in deze periode door Italie trekken. Ons antwoord was, gekscherend, dat we op de Grote Sint-Bernardpas niet wilden worden tegengehouden door de sneeuw als we eerder waren begonnen. Maar warm is het wel nu. Onze gastheer in Mortara vroeg ons vanmorgen voor vertrek of we wel weten wat we doen door in de verzengende hitte de 26 kilometer naar Gropello Cairoli te lopen. Het wordt ‘malo’ zei hij, en of we wel wisten dat er een trein rijdt tussen onze start- en finish-plaats. We zijn gewoon gaan lopen, en het was warm, ruim boven de 30 graden, met gelukkig bewolking tijdens de laatste kilometers. Hier verwacht je deze temperaturen rond deze tijd, en je weet er mee om te gaan. Maar dat in Nederland de zomer zo langdurig warm is, dat zet me aan het denken.

Wij lopen hier door een Hollands aandoend landschap. Zie de foto’s bij deze en voorgaande blogs. Een groot verschil vormen echter de rijstvelden. In je beleving horen die bij warme landen, maar ze gedijen goed in het vlakke Noord-Italie. De grondsoort en het feit dat het hier vroeger moerassig was, zullen er vast mee te maken hebben, maar toch doet het tropisch aan. Net als het feit dat wij hier nogal wat tropische flora en fauna zien. De ibissen heb ik genoemd omdat die opvallen, maar als je om je heen kijkt zie je vele bijzondere soorten vlinders en libelles, en muggen, muggen, pets muggen in alle soorten en maten, waaronder natuurlijk ook tijgermuggen. Het is niet alleen met mensen, dat op grote schaal migratie plaatsvind via Italie naar het noorden! Het klimaat bij ons wordt steeds geschikter voor levensvormen die het in het verre zuiden te heet hebben gekregen. Let op, de ibis komt er aan!! 

Er is dus wereldwijd urgentie om de vergaande klimaatverandering te stoppen. Klimaatmitigatie heet dat. Maar als dat niet of onvoldoende lukt zullen we ons moeten aanpassen en moeten leven met de gevolgen van klimaatverandering, niet alleen de hitte, de wateroverlast en de dreiging die voortkomt uit de onverbiddelijke stijging van de zeespiegel, maar ook met de migratievormen die ik zojuist beschreef, en die ik nu al in Noord-Italie zie. Klimaatadaptatie zal nodig zijn om aan te werken, door ons allemaal. Ik mocht de laatste jaren van mijn loopbaan als ambtenaar actief zijn bij het Deltaprogramma en bij het Programma Klimaatadaptatie. Maar ik voel me geen vakidioot als ik me zorgen maak over wat ik hier in Noord-Italie zie aan tropische verschijnselen, in combinatie met de berichten over hoe Nederland op dit moment zucht onder extreme hitte.

Alain, onze Franse medepelgrim, vertelde bij onze eerste ontmoeting, dat hij een zwak heeft voor Holland. Hij noemde de Amsterdamse cafe’s, de Hollandse meesters, de Waddeneilanden, en ook ons rivierenlandschap. Hij wist dat een dichter over Holland een treffend gedicht had geschreven dat een Nederlandse kennis in Frankrijk voor hem vertaald had. De dichter, zei hij, was in de Tweede Wereldoorlog omgekomen nadat het schip waarmee hij naar Engeland wilde vluchten door een Duitse torpedo was getroffen. Zo kwamen we al pratend en zoekend op Hendrik Marsman, met zijn ‘Herinnering aan Holland’: Denkend aan Holland, zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan, zo luidt de eerste zin. Bij de foto’s vind je het complete gedicht, waar het uiteindelijk ook nog gaat over de ‘stem van het water’. In het ‘Hollandse‘ landschap hier in Noord-Italie zie ik kenmerken terug van de beschrijving van Marsman, met rivieren als de Sesio, de Ticino en de Po, en de vele kanalen die een functie hebben in de waterbeheersing. Tijdens onze pelgrimstocht hebben wij genoten van de Schepping in vele verschijningsvormen. Vandaag, denkend aan Holland, realiseer ik mij dat de Schepping gaat veranderen, en wel door menselijk toedoen.

Ik hoop dat mijn beschouwing onder ogen komt bij Deltacommissaris Wim Kuiken, voor wie ik van 2010 tot 2016 heb gewerkt in diverse rollen. Ik zou hem willen zeggen: ’Beste Wim, sterkte in je strijd voor bewustwording van de noodzaak van klimaatadaptatie. Ga volgend jaar rond 1 augustus met een groep politici, ambtenaren en managers van bedrijven een weekje naar Noord-Italie, en wandel met elkaar, zeg maar, van Santia naar Pavia. Kijk om je heen en realiseer je hoe Nederland er over 20, 30 jaar uit kan zien, en hoe de mensen aan het roer hier op kunnen anticiperen. Neem vooral ook waterschapsbestuurders en -ambtenaren in je groep op, en laat ze de waterbeheersingssystemen bestuderen die er hier in Italie voor zorgen, dat zowel met extreme droogte als met extreem nat weer te leven valt. En zoek er samen een oplossing voor als het bekende gedicht van Marsman, geschreven kort voor 1940, een eeuw later moet worden herschreven in: ‘Denkend aan Holland, zie ik brede rivieren traag door ‘n oneindig rijstveld gaan...’ Groeten Wim vanuit de Povlakte, arriverderci Arie Haasnoot’.

Foto’s

5 Reacties

  1. Elly Munsters:
    29 juli 2018
    Je hebt helemaal gelijk Arie.
    Ik geniet van jullie blog.
    Mooi geschreven.
  2. Wim Jacobs:
    29 juli 2018
    Zandpaden ? Schitterende omgeving . Dumoulin is tweede en Kruiswijk vijfde geworden in de Tour
  3. Titia Meuwese-Mulder:
    30 juli 2018
    Ja klimaatverandering met heel veel onregelmatigheden, waar Nederland niet op voorbereid is. Zoals afwisseling enorme droogte en overvloedige regen. Maar die vogels zij toch gewoon met de rijst gekomen en zitten daar dus al honderden jaren. Vogels hebben tov andere natuur het grote voordeel dat ze makkelijk eens ergens anders kunnen gaan kijken. En zo hebben ze de rijst ontdekt.
  4. Arie Haasnoot:
    31 juli 2018
    Bij wijze van uitzondering een reactie op de vorige reacties.
    @Elly en Wim. Elly noemt bij een foto de zandpaden, en Wim spreekt liever van een mooie omgeving. Allebei terecht, maar motorrijders hebben misschien minder met zandpaden dan dat wandelaars dat hebben..
    @Wim, de hint dat er naast ernstige dingen ook mooie dingen in de sport gebeuren vat ik. Toch zie ik een verband. In de vorige extreem hete en droge zomer, 1976, was er ook een Nederlander tweede in de Tour: Joop Zoetemelk.
    @Titia. Dank voor je aanvullende informatie. Toch is de ibis in Europa een exoot, die eigenlijk leeft in de wetlands in Afrika. Informatie hierover heb ik van Wikipedia. Mijn punt is, dat we ons in Nederland niet alleen zorgen moeten maken om extreem heet en extreem nat weer, maar ook om het steeds meer voorkomen van tropische en subtropische levensvormen naarmate het klimaat bij ons verandert. Mochten er bij ons ooit ook rijstvelden voorkomen (het is maar een prikkelend voorbeeld), dan zullen ongetwijfeld de diersoorten meekomen die hierin goed gedijen. Daar zit ook mijn zorg.
  5. Annemiek beukman:
    1 augustus 2018
    wat een prachtige beschrijving en reflexie op jullie reis. Ik geniet er echt van
    Dank jullie wel
    Wist niet Arie dat er een schrijver in jou opgesloten zat