Wandelen door de historie

Maandag 29 tot en met woensdag 31 juli 2019.

Tijdens onze pelgrimstocht passeren wij verschillende plaatsen die ons iets vertellen over de geschiedenis van Noorwegen. Zo dronken wij bij Eidsvoll een kopje koffie vlakbij de plaats waar in 1814 de Noorse grondwet werd ontworpen en ondertekend. We waren een paar dagen later in Hamar na veel moeite in de Hamardomen, de ruine van de oude kathedraal die aan Sint Olav was gewijd. Het wordt tijd ons wat te verdiepen in de geschiedenis van Noorwegen!

Op de lagere school, bij het vak vaderlandse geschiedenis, had ik al kennisgemaakt met de Noormannen. Die waren in ons land in de tiende eeuw tot Dorestad (nu Wijk bij Duurstede) gekomen. In de bibliotheek leende ik boeken met Noorse sagen over Wodan en Thor, en over het Walhalla. Voor mijn verjaardag kreeg ik een bouwdoos met verf erbij, om een Vikingschip te bouwen, met een felgekleurde drakenkop op de boeg. Noorwegen en de Vikingen bezaten in die tijd vele gebieden in Europa, en ook IJsland en Groenland, en er gaan geruchten dat zij al eerder dan Columbus Amerika ontdekt hadden.

Aan het begin van de elfde eeuw was Olav II Haraldsson koning van Noorwegen. Hij was een Vikingkrijger, maar bekeerde zich tot het christendom. Zoals dat in de middeleeuwen ging verwachtte hij dat al zijn onderdanen hetzelfde geloof aan zouden nemen. Dat ging over het algemeen niet zachtzinnig. Na de dood van Olav in de Slag bij Stiklestad zette dit proces van kerstening en eenwording zich voort, en verschenen kerken en kloosters. De pelgrimscultus ontstond vanuit verschillende richtingen naar de kathedraal van Nidaros, zoals Trondheim vroeger heette. Na stabilisatie van de machtsverhoudingen in de twaalfde eeuw raakten door uithuwelijking de koningshuizen van Noorwegen, Zweden en Denemarken steeds meer verweven. Rond 1350 bleek na het overlijden van koning Haakon VI van Noorwegen dat de erfopvolger van de drie landen een en dezelfde persoon was, zodat de volgende koning zou heersen over de drie landen. Politiek werd dit samengaan bezegeld met de Unie van Kalmar.

Na de reformatie in 1517 werd het Lutheranisme in 1537 als staatsgodsdienst doorgevoerd. Dit betekende dat de katholieke kerk het leven onmogelijk werd gemaakt, en dat vanaf die tijd ook geen pelgrimstochten meer plaats mochten vinden. In dezelfde periode wilden de Zweden zich losmaken uit de Unie van Kalmar met Denemarken en Noorwegen. Inmiddels was Noorwegen politiek en economisch aan lager wal geraakt. De Denen pikten de losmaking van de Zweden niet, en daarover zijn vele oorlogen gevoerd. Slim genoeg kozen ze hiervoor Noorwegen als strijdtoneel. In 1567 werd Hamar door de Zweden verwoest, met de katholieke kathedraal waar Johanna en ik zo naar gezocht hadden. De kathedraal leverde bouwmaterialen voor de bouw van een Lutherse kerk in een stadje in de buurt, en het altaarstuk schijnt eeuwen later in een park te zijn teruggevonden waar het dienst deed als traptrede. Het zou tot ver in de negentiende eeuw duren voordat Hamar opnieuw zou worden opgebouwd. Noorwegen werd een vazalstaat van Denemarken, bestuurd door Deense ambtenaren. Tegen het einde van de achttiende eeuw ontstond bij de Noren het verlangen naar zelfbeschikking en een eigen staat.

In de Napoleontische oorlogen rond 1800 koos Denemarken de kant van Frankrijk, en Zweden die van de Geallieerden. Als uitvloeisel van het Weense Congres moest Denemarken als verliezende partij Noorwegen afstaan ten gunste van Zweden. Snel dachten de Noren een eigen natie te kunnen vormen, en zij ontwierpen en ondertekenden in 1814 hun eigen grondwet. Met militair geweld verhinderde Zweden echter de vorming van een eigen staat. De grondwet mocht, na aanpassing, blijven bestaan, maar in de aldus gevormde Unie met Zweden behartigde de Zweedse regering veel gemeenschappelijke zaken, zoals het buitenlands beleid. De geest was echter uit de fles, al zou het nog bijna honderd jaar duren voordat in goed overleg werd geregeld dat Noorwegen in 1905 een zelfstandige staat zou worden. Bij referendum kozen de Noren voor een koninkrijk als regeringsvorm. De kroon werd aangeboden aan een Deens prins, die, om de continuiteit met vroeger eeuwen te symboliseren, de naam van koning Haakon VII kreeg.

Maandag 29 juli liepen we, als toetje op het bezoek van de vorige dag, over de landtong bij de met een fraaie plastic kap overdekte kathedraalruine, en passeerden we een groot openluchtmuseum met historische waardevolle gebouwen en boerderijen. Vele kilometers gingen we over de Kongsvegen, de koningsweg, en op nummer 93 in Brumunddal vonden we ons overnachtingsadres in een pelgrimshuisje in een fraaie tuin. Bij aankomst bleek dat er geen stromend water was in het huisje, en dus ook geen gelegenheid om te douchen. Naar achteraf bleek gelukkig, was er niemand thuis. We vonden de sleutel van de voordeur van de hoofdwoning om bij het toilet te kunnen komen. Voor verder sanitair vonden we in de tuin een emmer, een afwasteiltje, en een waterkraan met de tuinslang er aan vast met de stand op sproeien. De historische schoolprenten in het pelgrimshuisje beeldden gebeurtenissen af uit het leven van Jezus, en met gevoel voor bijbelse geschiedenis hebben wij de tuin toen maar benoemd tot Hof van Eden. In respectievelijk Adams- en Evakostuum hebben wij ons in dit paradijs heerlijk ingezeept en dankzij het water van de tuinslang afgespoeld. Hoewel dit absoluut een verfrissing was, verlangden wij allebei ineens heftig terug naar Cecilia in haar paradijsje...

Dinsdag 30 juli regende het na vijf dagen van warm weer. Vanaf het fraaie, in 1996 na een brand gebouwde kerkje van Veldre, liepen we over de zogenaamde Priesterweg, de authentieke route van 12 km waarlangs de pastoor van de kerken van Veldre en Ringsaker te paard dagelijks heen en weer reed om beide parochies te kunnen bedienen. Langs de route stond een grote historische den van 490 jaar oud. Op een bord erbij stond fijntjes geschreven dat deze boom er al moet hebben gestaan voordat de pelgrimstochten in de zestiende eeuw werden verboden, dus dat destijds pelgrims al deze kolossale boom als jong kerstboompje moeten hebben gezien. We mochten overnachten in het pelgrimshuis bij de Ringsaker kirke, een uit de twaalfde eeuw bewaard gebleven aan Sint Olav gewijde kerk. Deze kerk was zowaar open en een jongeman kwam meteen naar ons toe om een stempel in onze pelgrimspassen te zetten. Prachtig interieur! Pronkstuk is een altaarstuk dat in 1530 door de toenmalige katholieke parochie was besteld bij een kunstenaar uit Antwerpen. Veel houtsnijwerk, en behalve een prominente plaats voor Sint Olav zag je er alle heiligen die je maar kunt bedenken, tenminste Johanna kende ze als kunsthistoricus allemaal. Er zaten deurtjes in die de jongeman voor ons opende, en daar achter zagen we het Laatste Oordeel afgebeeld. Zo zie je maar, de historie ligt soms ook nog in de toekomst. De verklaring dat dit historisch belangrijke kunstwerk bewaard is gebleven, ligt vermoedelijk in het feit dat de pastoor dit die moois had besteld na de geforceerde invoering van het Lutheranisme zijn zielenherderschap heeft voortgezet als dominee, en daarmee kwaadwilligen de reden heeft ontnomen om, zoals elders wel gebeurd is, de boel kort en klein te slaan.

Woensdag 31 juli, het weer was alweer een stuk beter, kwamen we vlak voor een steile klim langs een weiland waar we een Noorse mini-uitvoering vonden van Stonehenge, een cirkel met grote rechtopstaande stenen. Helaas schoot hier zowel in het veld als in het routeboekje de historische kennis te kort. Men kon geen verklaring geven voor het ontstaan van deze steencirkel. Ik had deze graag uit mijn duim gezogen, over Druiden die bij naderende zonsverduisteringen hier altijd een feestje gingen bouwen, maar er zal uit protest maar zo’n menhir boven op je duim terecht komen! We zijn dus verder gelopen. Het heden biedt immers zo veel te genieten aan prachtige landschappen in Noorwegen!