Una Giornata Particolare

Er zijn twee Italiaanse films die bij mij een diepe indruk hebben achtergelaten: Una Giornata Particolare (Een Bijzondere Dag), met Sophia Loren en Marcello Mastroianni, een tragisch liefdesverhaal tegen de achtergrond van het bezoek, in mei 1938, van Adolf Hitler aan Benito Mussolini, en Novecento, een lange sfeerfilm met een epos van twee vrienden, met Robert de Niro en Gerard Depardieu (Alfredo en Olmo) in de hoofdrollen. Beide films zijn uit de zeventiger jaren, en wat mij er vooral van bijgebleven is, is de puur Italiaanse sfeer die niet in woorden is uit te drukken. Een sfeer die niet vergelijkbaar is met bijvoorbeeld Frans of Spaans. Een sfeer die mij een soort geluksgevoel geeft. Een sfeer anderzijds ook die vraagtekens achterlaat over hoe de Italianen in de 20e eeuw in hun volkscultuur zijn omgegaan met het fascisme.

Zondag 22 juli 2018 was voor mij zo’n Giornata particolare. Ik was, ver achter op Johanna, op een van de laatste berghellingen van onze Alpenetappes bezig geweest aan een achteraf nodeloze, door bruine richtingwijzers aangegeven, omweg over een rotsachtig pad omhoog en een keienpad omlaag en liep door een nauw straatje een dorp met de naam Montestrutto binnen. Het was bijna twaalf uur en opeens hoorde ik een muziekkorps spelen. Traag en een beetje lijzig. Ik liep het straatje uit en kwam uit op een pleintje, en zag dat er langzaam lopend een optocht op mij toekwam. Ik dacht, gezien het langzame tempo waarmee men vooruitkwam, eerst aan een begrafenisstoet. Achter de muziek liepen een aantal vrouwen, gevolgd door vier mannen met een baar op de schouders. Het bleek dat zij een staand heiligenbeeld droegen met een stok waaraan een kalebas hing die heen en weer zwieberde. Achter het beeld liepen enkele geestelijken, waarvan een met een blinkend gouden monstrans, en daar weer achter een groot aantal dorpelingen met ernstige gezichten. Een processie, realiseerde ik me, en het trage muziekcorps riep bij mij de gelukzalige sfeer op vanuit de film Novecento. Van emotie liepen mij de tranen over de wangen, dat heb je als pelgrim. Inmiddels was ik bij Johanna aangekomen, die langs de kant zat te kijken, en samen hielden we het er op dat de heilige met de kalebas waarschijnlijk Sint Jacobus de Meerdere moest voorstellen, wiens naamdag volgens de katholieke kalender aanstaande woensdag 25 juli wordt gevierd. De stoet keerde en ik kreeg de gelegenheid de hele processie te filmen. Ik heb de video op mijn blog geupload, en als je een idee wilt hebben van wat ik bedoel met die typisch Italiaanse sfeer, kijk er dan naar. Inderdaad zagen we na de processie een affiche hangen met het programma van activiteiten voor San Giacomo, zoals Jacobus hier heet, uitmondend in een processie zondag 22 juli. Sint Jacobus, met zijn kalebas waarin hij zijn drinken voor onderweg bewaart, is de heilige voor de pelgrims naar Santiago de Compostella. Met onze rugzakken om, voelden we ons bij de processie toch ook een beetje trots, hoewel op weg naar Rome onze heilige natuurlijk San Pietro met de sleutels Is.

Wat een mazzel, dat we precies op het goede moment in Montestrutto waren! Eerder op de dag was er ook zo’n toevalligheid. We waren ongeveer half negen Pont-Saint-Martin uitgelopen bij de grens tussen het Val d’Aosta en Piemonte, en begonnen aan de wandeling naar Ivrea waar we zoals aangekondigd door onze reisgids afscheid zouden nemen van de Alpen. In een fris zonnetje liepen we langs de laatste bergen, over een verkeersweg, maar ook over paden langs wijngaarden. Wijngaarden waar de struiken niet meer verticaal waren geplant, maar overhangend opgebonden werden aan pergola’s die gestut werden door kleine pilaartjes. Leuk gezicht en je kon de trossen zo zien hangen. We kruisten een camping bij een minuscuul dorpje, waar men voor de lopers op de Via FranCIgena in houtsnijwerk een welkomsttafereel had gemaakt. Het dorpje mocht geen naam hebben, maar toch heette het Torre Daniele. We kwamen langs een lief klein kerkje waarvan de deur openstond. Ons niet realiserende dat het zondagmorgen half tien was, konden we zien dat er een mis begonnen was. We zetten onze rugzakken naast de buitendeur en slopen naar de achterste bank. De kerk zat redelijk vol, en aan de rugzakken te zien waren er meer pelgrims die hun wandeling onderbraken voor een kerkdienst. Twee dames waren bezig met wat wij afkondigingen en voorbeden zouden noemen, en als er gezongen moest worden zette een van de twee met heldere stem in. Een orgel of ander begeleidingsinstrument was er niet. Er hing een goede sfeer onder de mensen die elkaar allemaal kenden, te zien onder andere aan de vriendelijke knikjes telkens als er weer een nieuwe laatkomer binnensloop. De pastoor, een vriendelijke bejaarde man, begon met zijn preek, waar wij natuurlijk niets van verstonden. Toch begrepen we dat de pastoor het had over de Goede Herder, over de apostel Paulus, over het familieleven en over de vakanties. Vriendelijk en met mooie intonaties vertelde hij iets wat een verhaal moest zijn, en dat de kerkgangers liet gniffelen. Zo voelden wij ons met deze mensen verbonden, en toen de eucharistie werd gevierd, ben ik als Protestant weer in overtreding gegaan en ben uit handen van de pastoor de hostie in ontvangst gaan nemen. Zo beleef je verbondenheid als gelovigen onderweg op je pelgrimstocht. Na de dienst maakten we kennis met de twee andere pelgrims, David, een Engelsman, die op 1 juni (dus 12 dagen na ons!) was vertrokken uit Canterbury, en Jean-Pierre, een Fransman, die zijn reis was begonnen in Reims. De twee hadden duidelijk elkaar onderweg gevonden, en liepen nu samen. We zouden ze vandaag nog verschillende keren tegenkomen.

Tijdens onze lunchpauze kwam er een vrouw voorbij die een landgenote bleek te zijn. Zij was op 1 juni uit Amsterdam vertrokken. Oeps, zeiden wij, dan zijn wij wel langzaam! Tijdens het gesprek bleek, dat de vrouw vanwege haar werk weer op tijd terug in Nederland moet zijn. Daarom heeft ze tot op heden pas een enkele rustdag opgenomen. Toen wij zeiden dat wij in principe eens per week een rustdag opnemen, en vanwege onze pensioengerechtigde status minder aan tijd gebonden waren, stak de vrouw ons een hart onder de riem: ‘Ja, maar jullie zijn ook al wat ouder, dus dan is het logisch dat je af en toe een dagje uit moet rusten!’ Wij blij... de vrouw liep door terwijl wij nog bij een bar een glaasje fris gingen halen. Nog geen vijf kilometer verder zagen we haar voor ons lopen. Johanna en ik zeiden niets tegen elkaar, maar dachten hetzelfde: de turbo ging er op, en onder het motto ‘er op en er over’ passeerden we haar alsof  ze stilstond.

Het was vandaag naar Ivrea maar een kleine 20 km lopen, dus we hadden alle tijd, dachten we, ondanks het bijwonen van een mis, en een vanwege de processie en het goede gesprek verlengde lunchpauze. Helaas stuurden de bruine borden van de Via Francigena, en de route van Maps With Me ons linksaf omhoog het bos in waar we volgens Teunissen rechtdoor hadden gemoeten. Te laat ontdekt, en toen bleek dat de bruine borden ons, in afwijking van de route van Maps With Me, niet langs maar om een meertje heen gestuurd hadden en ons ook nog naar een tweede meertje wilden sturen, groeide er bij ons toch wat opwinding die afbreuk deed aan het geluksgevoel van de gebeurtenissen eerder op de dag. Enfin, niet zeuren, toch vanavond op de hotelkamer nog maar eens evalueren en bespreken hoe we de komende dagen zullen omgaan met het fenomeen van drie verschillende routebeschrijvingen: de bruine borden in het veld, de route van Maps With Me die op de telefoon aangegeven staat, en de door Teunissen genoemde Weg van de Franken uit de reisgids.

Zo hadden we tijden het avondeten samen heel wat te bespreken over deze Giornata Particolare!