Muiden revisited

“Kom, ik zal mijn ene been eens op tempo gaan brengen!” Dat zei Johanna vanmorgen nadat we uitgecheckt waren van de pipowagen en nog een kop koffie zaten te drinken op het terras van Camping Zeeburg in Amsterdam. Gisteravond was Johanna na een indrukwekkende dag teruggekomen van de afscheidsplechtigheid van haar kunstvriend Peter. Met haar linkerbeen had ze weliswaar eerst een slechte nacht gehad na de schuiver in Durgerdam waarbij haar been dubbel geklapt was, maar het voelde gisteravond na een dag zonder wandelen goed aan, en dat was ook vanmorgen nog zo. Beetje stijf nog en ook voor mij was waarneembaar dat de linkerknie wat dikker was dan de andere. Zo bracht Johanna vanmorgen na de koffie vol goede moed haar onderstel op tempo. En ik er achteraan, want onderlinge verhoudingen zijn er om gerespecteerd te worden.

Vandaag stond Muiden op het menu. Ik heb daar van 1972 tot 1975 op het gemeentehuis gewerkt, en mijn twee oudste kinderen hebben daar hun babytijd beleefd, Roland is er zelfs geboren. Zowel prive als zakelijk bewaar ik dierbare herinneringen aan die tijd. Via de Diemerzeedijk, met links de Amsterdamse nieuwbouwwijk IJburg en rechts het Amsterdam-Rijnkanaal, bereikten we de electriciteitscentrale. We liepen verder over de grasdijk, en zagen rechts de superstore Maxis liggen. Ik had destijds de bouwvergunning voor deze mega-supermarkt voorbereid. Dat was in die tijd zeer omstreden, omdat zogenaamde weilandwinkels volgens de rijksoverheid oneerlijke concurrentie zouden veroorzaken met de middenstand in steden en dorpen. Ik studeerde in die tijd rechten en mijn hoogleraar, prof. Crince le Roi, had de bouwvergunning voor de Maxis tijdens het college besproken als voorbeeld van slecht bestuur, niet wetend dat een van zijn studenten hierbij was betrokken. Ik schreef hem prompt een brief waarin ik de door hem gepresenteerde feiten weerlegde en hem adviseerde voortaan meer nuance in zijn colleges te verwerken. Nog voor het volgende college kreeg ik van hem een vlammende brief waar ik heel klein van werd. De professor begon de volgende studiebijeenkomst met de vraag of ‘de heer Haasnoot’ aanwezig was, en of ik zijn brief had ontvangen. Daar liet hij het bij. We hebben het later uitgepraat, en toen vertelde hij dat deze zaak hypergevoelig lag omdat toenmalig minister Hans Gruyters van VROM hem had benaderd met de vraag wat er van rijkswege tegen deze bouwvergunning kon worden gedaan. Knarsetandend had hij de minister geantwoord: niets, want het bestemmingsplan verbiedt geen detailhandel, dus Maxis had gebruik gemaakt van de mazen in de wet. Daar waren de hoogleraar en ik het dus over eens. De moraal van dit verhaal: ook al heb je gelijk, ken je plaats!

Na de Maxis ging het verder over de grasdijk richting Muiden langs het IJsselmeer. In de tijd dat ik, alweer bijna vijftig jaar geleden, in Muiden woonde, was deze dijk streng verboden gebied. Binnendijks lag daar namelijk Kruitfabriek De Krijgsman, een fabriek met militaire betekenis die daar sinds 1702 lag, maar die af en toe ook de lucht in vloog. Muiden was in de loop van de vorige eeuw uitgebreid in de richting van de fabriek, en telkens als het weer knalde vlogen in de westelijke helft van het stadje alle ruiten uit de sponningen. Een week nadat ik op 1 december 1972 als plv. hoofd van de afdeling Algemene Zaken bij de gemeente in dienst was getreden, was het weer zo laat. Het rampenplan kon weer uit de kast, en aansluitend waren er vele gesprekken met de directie en met Defensie om nu eens eindelijk een eind te maken aan de aanwezigheid van deze gevaarlijke fabriek. Voor de gemeenteraad was de maat nu vol. Het werd een leidend thema in de drie jaar dat ik in Muiden gewerkt heb. Hoewel die van 1972 de laatste grote explosie op het fabrieksterrein is geweest, heeft het tot vele jaren na mijn vertrek geduurd voordat de fabriek werd gesloopt en de grond gereinigd. Al wandelend langs het voormalig fabrieksterrein, zag ik dat ter financiering van de sanering ook een kostendrager was gevonden: een woonwijk met dure kavels voor grote woningen voor welgestelde mensen, daar was in de regio Amsterdam wel behoefte aan. 

Langs de Westbatterij, een fort uit 1850 behorend tot de Stelling van Amsterdam, bereikten we de havenmonding met aan de overkant het Muiderslot. We kwamen midden in het stadje aan bij de Groote Zeesluis, een kleine sluis waar door twee kolken druk vaarverkeer van en naar de Vecht werd doorgelaten, met daarboven een ouderwetse draaibrug. Toen we er aankwamen krioelde het van de mensen, wandelaars, fietsers en automobilisten, die aan weerszijden stonden te wachten voor de sluiskolken leeggevaren waren en de draaibrug met slechts een rijstrook weer open kon. We waren getuige van een verkeersruzie tussen twee elkaar tegemoetkomende automobilisten die geen van tweeen achteruit wilden. Toen ze elkaar via de stoep rakelings konden passeren, stopten ze en ging het gescheld door de portierraampjes nog even door. Kortom, volop sfeer en gezelligheid in Muiden, in 45 jaar is er niets veranderd.

Bij het beroemde cafe Ome Ko kregen we een tafeltje in de schaduw direct naast de sluis. Genietend van karnemelk, een boerenomelet en een broodje ei, zaten we eerste rang bij het aanschouwen van het gekrioel tussen de schepen in de sluis. Na het eten liepen we even naar het oude gemeentehuis waar ik ooit had gewerkt. Het bleek  al sinds de negentiger jaren te zijn omgebouwd als appartementengebouw, met behoud van het monumentale karakter, inclusief de mij nog heel bekende spreuk op de voordeur: “In troebel tyt werd ‘t huis bereyt. Pleeght raed tot daed. Beveelt aan God der Steede lot!”. Daarna wilde ik even kijken of de smederij van Jan Melis er nog is, in de Naarderstraat. Daar blijkt nu een restaurantje te zitten, met allerlei opschriften die de herinnering aan de smederij levend houden. zoals een bord met de spreuk “Zolang er paarden bestaan, zal ik er hoefijzers onder slaan.” In 1975 heb ik op Super 8 een sfeerfilm gemaakt van Muiden, en heb ik Melis nog gefilmd in zijn smederij, met westernmuziek van Ennio Morricone eronder gemonteerd. Het was het begin van een korte maar hevige periode dat ik vele films maakte van de kinderen, van familiefeesten, speelfilmpjes, documentaires en vakantiefilms. En allemaal met muziek of ingesproken tekst. Zo ontdekte ik mijn creativiteit. Toen ik vanaf de tachtiger jaren steeds drukkere banen kreeg, heb ik de filmhobby geleidelijk laten varen.

Natuurlijk passeerden we ook het Muiderslot, bekend van Floris V, en in later eeuwen van P.C. Hooft en zijn Muiderkring van kunstliefhebbers. Via de vestingwal kwamen we uit op de polderdijk, en even verder de IJsselmeerdijk. Daar hadden we prachtige vergezichten over dit deel van het IJsselmeer, maar ook op de skyline van Almere. Met dit warme weer, hoewel het met 26 graden nog meeviel, zagen we veel bootjes op het water, en druk bezette strandjes. Kijkend naar de hoogwaterbescherming van de dijk, moest ik op deze nostalgietocht ook denken aan een van mijn schaarse jeugdzonden uit die tijd. Pff, toch wel zweterig weer. Zo kwamen we, nog steeds lopend op een grasdijk, aan in een zomers Muiderberg, met een druk bezet strand met wel veel jongelui op een kluitje zittend, een fraaie antieke Brink, een kerkje met vierkante, Engels aandoende toren, en een voormalig tramstation, hotel Het Rechthuis, onze bestemming voor de komende nacht. Het zag er ook in Muiderberg uit of we nog in vroeger tijden leven. Muiden en Muiderberg revisited!